Xác định được nguồn gốc của đại dịch Covid-19

Các nghiên cứu mới nhất đã mô tả nơi bắt đầu đại dịch Covid-19 và khả năng virus nhảy từ động vật sang người nhiều lần.

Trong 2 nghiên cứu liên quan được công bố ngày 26/7/2022 trên tạp chí Science, các nhà khoa học tại ĐH California San Diego cùng đồng nghiệp ở 4 lục địa đã xác định nguồn gốc của đại dịch là ở chợ Hải sản Hoa Nam, Vũ Hán, Trung Quốc và đã có ít nhất 2 trường hợp virus SARS-CoV-2 nhảy từ động vật sang người đang làm việc hoặc mua sắm tại đó.

Các phát hiện lần đầu được báo cáo vào tháng 2 trong lúc chờ các đồng nghiệp đánh giá. Nó chủ yếu tập trung vào việc xác định xem khu chợ có phải là tâm dịch sớm của đại dịch Covid-19 hay không và điều này đã thu hút sự chú ý của quốc tế. WHO ước tính có hơn 566 triệu ca nhiễm Covid-19 được xác nhận trên toàn thế giới và 6,3 triệu trường hợp đã tử vong kể từ khi đại dịch được công bố vào đầu năm 2020.

“Điều quan trọng là chúng ta biết về nguồn gốc Covid-19 càng nhiều càng tốt, bởi chỉ khi hiểu về cách thức đại dịch bắt đầu, chúng ta mới có thể hy vọng ngăn chặn chúng trong tương lai”, Joel O. Wertheim, một chuyên gia phòng bệnh truyền nhiễm tại trường Y UC San Diego và là đồng tác giả của 2 bài báo cho biết.

Yếu tố để hiểu được nguồn gốc đại dịch không chỉ là xác định vị trí mà còn phải biết bằng cách nào mầm bệnh chuyển từ vật chủ động vật sang con người (hay còn gọi là lây truyền từ động vật sang người).

Theo các nhà nghiên cứu, 2 nhánh tiến hóa của virus đã có mặt sớm trong đại dịch. Chúng chỉ có 2 điểm khác biệt trong nucleotide, các khối cấu tạo cơ bản của DNA và RNA. Dòng B bao gồm các mẫu của những người làm việc và tới mua sắm tại chợ đã thống trị toàn cầu. Dòng A là của những người ở lân cận khu chợ thì lan rộng ở Trung Quốc. Ông Wertheim cho biết nếu virus dòng A tiến hóa từ dòng B hoặc ngược lại thì chứng tỏ SARS-CoV-2 chỉ nhảy từ động vật sang người một lần.

Tuy nhiên, nghiên cứu của Wertheim và các cộng sự lại phát hiện ra các bộ gen SARS-CoV-2 sớm nhất không phù hợp với một lần nhảy từ động vật sang người. Thay vào đó, sự lây truyền từ động vật sang người lần đầu có thể xảy ra với virus dòng B, diễn ra vào cuối tháng 11/2019. Việc lây truyền của dòng A có thể xảy ra vài tuần sau đó. Cả 2 chủng đều có mặt tại khu chợ cùng lúc.

Các nhà nghiên cứu tiến hành giải mã tốc độ tiến hóa bộ gen virus để suy ra liệu 2 dòng dõi có khác biệt với một tổ tiên chung duy nhất ở người hay không và đưa ra kết luận trên.

Vào tháng 2/2022, các nhà nghiên cứu tại Trung tâm Kiểm soát và Phòng ngừa Dịch bệnh Trung Quốc đã công bố phân tích về dấu vết di truyền của các mẫu bệnh phẩm được thu thập tại chợ Hoa Nam 2 năm trước. Các mẫu vật được lấy sau khi có những báo cáo đầu tiên về căn bệnh bí ẩn mới và sau khi chợ bị đóng cửa. Chợ hải sản Hoa Nam, Vũ Hán là nơi “ẩm ướt”, giết mổ và bán động vật sống, trong đó có cả động vật hoang dã.

Tuy nhiên, không có động vật hoang dã nào còn sống tại đây sau khi chợ đóng cửa. Thay vào đó, các nhà nghiên cứu Trung Quốc tiến hành quét tường, sàn nhà và các bề mặt khác, kiểm tra thịt vẫn còn trong tủ đông, lấy mẫu cống rãnh và bắt chuột, chó mèo lang thang quanh chợ. Phát hiện của họ đã xác nhận những dự đoán chưa được công bố của đội Wertheim rằng dòng virus A cũng có mặt trên ở chợ.

Các tác giả nghiên cứu cho biết, dữ liệu mới được công bố là bằng chứng mạnh mẽ cho thấy hai dòng virus tiến hóa riêng biệt và có nhiều sự kiện lây lan đã xảy ra. Chợ hải sản Vũ Hán được cho là có hoạt động kinh doanh động vật hoang dã sống rất mạnh. Họ bán cả rắn, lửng, chuột xạ hương, chim và gấu mèo và các loài khác làm thực phẩm. Wertheim tin rằng có nhiều khả năng virus đã nhảy từ động vật chủ sang người nhiều lần, ít nhất là 2 lần như vậy.

Jonathan E. Pekar, một nghiên cứu sinh về Tin sinh học và Sinh học Hệ thống, đồng tác giả của nghiên cứu cho biết đại dịch có thể đã rình rập trong nhiều năm, chỉ chờ cơ hội khi con người tiếp xúc với vật chủ là động vật có khả năng truyền virus. “Mọi thứ phức tạp đã xảy ra trước khi lây truyền”, ông Pekar nói. “Bước cuối cùng chỉ là mở rộng tiếp xúc và lây truyền từ vật chủ sang người”.

Lifehub tổng hợp