Lý giải cho bệnh hoại tử xương hàm sau mắc Covid-19

Hiện chưa có bằng chứng bệnh hoại tử xương hàm gần đây do Covid-19 gây ra song nhiều nghiên cứu lâm sàng đánh giá có yếu tố liên quan.

Mới đây, liên tiếp 11 trường hợp hậu Covid-19 bị hoại tử xương – cốt tủy viêm xương hàm mặt được phát hiện điều trị tại Bệnh viện (BV) Chợ Rẫy. Ngay sau đó, BV Răng Hàm Mặt Trung ương tại TP HCM cũng phát đi thông báo đã tiếp nhận nhiều trường hợp tương tự và chưa khẳng định có liên quan đến Covid-19 hay không.

Bệnh lạ, hiếm gặp

Tỉnh dậy sau phẫu thuật và là 1 trong 3 bệnh nhân may mắn được xuất viện về nhà, chị A.T.L (43 tuổi, ngụ TP HCM) cho biết mình bị Covid-19 tháng 11/2021. Khi mắc bệnh khoảng 3 ngày, chị đau răng, sưng mặt, sau đó vào một BV điều trị nha khoa, răng bớt đau nhưng mặt vẫn còn sưng. Chị được giới thiệu sang chuyên khoa tai mũi họng phẫu thuật viêm xoang rồi tiếp tục điều trị áp xe hàm nhưng vẫn không khỏi. Kết quả chụp CT ghi nhận xương bị hoại tử nên chị được giới thiệu chuyển sang BV Chợ Rẫy phẫu thuật. “Ban đầu cứ nghĩ bệnh đơn giản, đến lúc được các bác sĩ giải thích mới biết bệnh lạ và hiếm gặp” – chị L. nói.

TS-BS Trần Anh Bích, Phó Khoa Tai Mũi Họng BV Chợ Rẫy, cho biết trong 2 tháng, BV tiếp nhận nhiều ca bệnh cốt tủy viêm xương sọ mặt có biến chứng viêm các xoang, áp xe xương thái dương hay áp xe ngoài màng cứng vùng trán do nấm hoặc vi trùng. Riêng tại Khoa Tai Mũi Họng cũng tiếp nhận một số bệnh nhân đến khám vì viêm xoang. Những bệnh nhân này đã được điều trị bằng biện pháp phẫu thuật tại các BV khác hoặc chưa phẫu thuật kèm theo các triệu chứng. Họ than phiền hay bị đau đầu vùng trán hoặc thái dương, đau nhức âm ỉ vùng mặt, gần đây có sưng phồng đau nhức vùng mi mắt hoặc vùng trước trán. Một điểm chung là các bệnh nhân này đều có các triệu chứng bắt đầu là đau dữ dội trong thời gian bị Covid 19, kéo dài cho đến hiện nay mà không hề có các triệu chứng hay ghi nhận tiền căn viêm xoang, viêm tai hay đau răng trước đó.

Cả 11 ca bệnh được tiếp nhận tại đây đều có chung đặc điểm biểu hiện là nghẹt mũi, đau đầu kéo dài, sưng mặt, mắt. Khi chụp CT Scan, MRI thì phát hiện có hoại tử xương sọ, hàm mặt. Các bệnh nhân này khi vào viện tưởng chừng mắc những bệnh phổ biến như viêm xoang, răng hàm nhưng tiến triển rất lạ, đều ghi nhận tình trạng hủy xương. Bệnh sử cho thấy các trường hợp đều từng mắc Covid-19 thời điểm biến chủng Delta và có bệnh lý nền.

Tại BV Răng Hàm Mặt Trung ương (TP HCM), số bệnh nhân bị hoại tử xương hàm trên gia tăng. Nếu trước đây, vài tháng chỉ gặp 1 ca hoại tử xương hàm trên (chủ yếu ở bệnh nhân tiểu đường) thì trong 5 tháng qua có đến 16 người nhập viện vì bệnh này nhưng chưa xác định được nguyên nhân. Trong đó, 3 trường hợp hoại tử nặng lan đến sàn sọ phải chuyển sang BV Chợ Rẫy để tiếp tục điều trị. Điều này rất đáng lo ngại bởi xương hàm rất khó hoại tử.

Theo bác sĩ Nguyễn Văn Tuấn, Trưởng Khoa Phẫu thuật hàm mặt BV Răng Hàm Mặt Trung ương, thực tế các bệnh nhân bị hoại tử xương hàm, sọ tại BV đã từng mắc Covid-19, song bệnh này có phải do di chứng hậu Covid-19 hay không thì cần thêm thời gian và các dữ liệu liên quan.

Trên thế giới cũng đã ghi nhận các trường hợp tương tự, y văn thế giới đã chỉ ra 4 yếu tố nguy cơ được nghi ngờ dẫn đến viêm hoại tử xương hàm mặt, xương sọ sau Covid-19. Trong đó, có thể do virus SARS-CoV-2 bám vào thụ thể ACE-2, tập trung nhiều ở niêm mạc mũi, miệng làm tắc vi mạch máu nuôi xương hàm trên, gây nên tình trạng tăng đông, tắc mạch máu nuôi dưỡng xương. Có giả thuyết cho rằng do việc sử dụng thuốc kháng viêm (corticoid) hoặc tình trạng nhiễm khuẩn, nhiễm nấm. Cuối cùng là người bệnh bị tiểu đường gây biến chứng mạch máu, giảm sức đề kháng nên dễ bị bội nhiễm.

Chưa có tiền lệ, chẩn đoán khó khăn

PGS-TS-BS Trần Minh Trường, Chủ tịch Hội Phẫu thuật đầu cổ TP HCM (nguyên Phó Giám đốc BV Chợ Rẫy), cho biết các bệnh nhân này kết quả chụp phim cho thấy hoại tử nặng hốc mũi lan nhiều ra nền sọ. Có nhiều bệnh nhân nhìn răng và xương sọ bên ngoài rất đẹp nhưng nội soi vào bên trong thấy các xương bị chết từ trong tủy xương, xuất hiện nhiều ổ viêm nấm trong tủy nên theo lâm sàng, bác sĩ nghĩ nhiều đến khả năng tắc mạch máu nuôi sau nhiễm Covid-19, nhất là thể Detla.

Cũng theo BS Trường, cốt tủy viêm xương là bệnh lý hiếm gặp nên việc chẩn đoán bệnh rất khó khăn và thường nhầm lẫn với những bệnh lý khác như viêm xoang, bệnh lý về mắt hoặc các bệnh lý răng hàm mặt khác.

“Đến nay, Bộ Y tế chưa có phác đồ điều trị về bệnh lý này nên ngay cả những trường hợp được chẩn đoán đúng bệnh thì giải pháp nào để xử lý về mặt chuyên môn cũng là vấn đề còn nhiều tranh luận. Đây là loạt ca bệnh xuất hiện trong thời gian ngắn chưa từng có tiền lệ nên việc giải thích bệnh cho bệnh nhân và người nhà gặp nhiều khó khăn. Tuy nhiên, nếu không phẫu thuật, tình trạng bệnh sẽ diễn tiến ngày càng nặng. Việc điều trị nội khoa sẽ không mang lại kết quả. Bệnh nhân không sớm thì muộn cũng sẽ bị nhiễm trùng, nhiễm độc, suy đa tạng và chắc chắn sẽ tử vong” – BS Trường nhấn mạnh.

TS-BS Nguyễn Ngọc Khang, Phó Khoa Ngoại Thần kinh – BV Chợ Rẫy, cho hay do bệnh còn mới nên khi nhập viện, các bác sĩ chưa chẩn đoán được. Tuy nhiên, sau khi bệnh nhân xuất viện về quay lại khám thì bệnh nặng hơn. Nhận thấy sự bất thường nên ê-kíp hội chẩn nhiều chuyên khoa, tiến hành nhiều lần để lựa chọn giải pháp tốt nhất cho bệnh nhân.

Nhiều câu hỏi đặt ra khi lựa chọn phương án điều trị. Nếu xương sọ mổ cắt hết đi thì tạo lại xương sọ hay để một thời gian rồi mới tạo sọ cho bệnh nhân? Lấy xương sọ trước thì lấy cái gì đỡ não cho bệnh nhân? Nhưng nếu để lại thì tình trạng viêm màng não sẽ làm bệnh nhân tử vong…

“Sau nhiều trăn trở, cuối cùng chúng tôi đã quyết định thống nhất lựa chọn phương pháp can thiệp an toàn nhất cho bệnh nhân. Sau can thiệp, tình trạng viêm không còn tái diễn sau khi bệnh nhân được lấy ổ viêm và tiếp tục sử dụng kháng sinh để điều trị” – BS Khang thông tin.

Khẩn cấp vào cuộc

Trước đây, bệnh cốt tủy viêm xương (osteomyelitis) sọ mặt là một tình trạng bệnh lý nặng rất hiếm gặp nhưng từ tháng 5/2021 đến tháng 5/2022, y văn thế giới ghi nhận khoảng 80 bài báo cáo, chủ yếu ở Ấn Độ, Trung Quốc, nhiều nước châu Á và một số nước châu Âu, Mỹ. Hầu hết bệnh nhân có bệnh nền, đái tháo đường, đều từng mắc Covid-19 ở thời điểm biến chủng Delta bùng phát.

Theo các chuyên gia, hiện chưa có bằng chứng nào để chứng minh những ca bệnh hoại tử xương hàm gần đây do Covid-19 gây ra, tuy nhiên nhiều chuyên gia lâm sàng đánh giá có yếu tố liên quan Covid-19. Sở Y tế TP HCM nhìn nhận đây là vấn đề mới, sẽ họp bàn với các chuyên gia để tìm rõ nguyên nhân. Trong khi đó, Bộ Y tế cũng vừa vào cuộc với bệnh lạ này. Trước mắt, bộ đề nghị các BV liên quan khẩn trương báo cáo nhanh tình hình người bệnh đến khám, điều trị, kết quả điều trị căn bệnh này từ tháng 2/2022 đến nay cho bộ trước ngày 16/7. Bên cạnh đó, Bộ Y tế yêu cầu lập hội đồng chuyên môn để xem xét, xác định nguyên nhân gây bệnh và các yếu tố liên quan đến bệnh lý trên; thông tin chính xác dựa trên cơ sở khoa học và đề xuất có các biện pháp để người dân chủ động đề phòng, tránh gây hoang mang bất ổn trong xã hội.

Lifehub tổng hợp